ХАЛЬМГ БААТРЛИГ ДУУЛВР

Алдр Җаңһр зәрлг болв:

— Алдл уга меддг

Күңкән Алтн Цееҗ минь,

Күдр Заарян Зан Тәәҗ хаана нутг

Ямр хол һазр гилт,

Эндүрл ута келич!

— Нарн суухин зүн өмн өнцг дор бәәх юмн.

Сәәрдән сарам

Сәрсн сүүдән һуру

һунн шар-цоохр итлг

һурв өндгләд, һурв һууҗад,

Күрнуй, угай гих һазр.

Эңгин мөрн дөчн йисн сард гүүһәд,

Күрх эс күрхнь медгдш уга.

Күдр Заарин Зан Тәәҗ хаантн

Арзин сүүр болад,

Түмн цаһан бодңтаһан

Күүндә кеҗ бәәнә:

«Өмәрән һурвн түвин ор орулсн биләвидн,

Дөрвдгч түвин орна эзн Җаңһрин нутт

Нарн һарх тал бәәнә,

Түүг орулҗ авъя» гиҗ бәәнә,— гив.

Санлнь далн күн дамҗлдг

Далһа шар шаазңгар

Дараһар далн нег уув.

Анчн гигч зүркнь

Әәвлхәһинь гүвдәд,

Арвн хойр сүрәнь

Амн талнь деврәд,

Арвн цаһан хурһнь

Альхн талнь үүмлдәд,

«Әгрәд одхнь,

Нәәмн чимгн бишв,

Асхрад одхнь,

Ааһ цусн бишв!» — гиҗ санн суув.

Барун бийәснь

Байн Күңкән Алтн Цееҗнь келн бәәнә:

— Хәр һазрт

Хату йовдл үүлиг

Чидм көвүн гиҗ

Сандгв Санлыг,

Нанла әдл ухарльг,

Күнд Һарта Саврла әдл балтч,

Арслңгин Арг Улан Хоңһрла әдл зөргтә,

Орчлңгин Сәәхн Миңъянла әдл һольшг,

Эдү дүңгә ковүн

Йирн йисн эрдм төгсгсн

Ковүн гиҗ сандгв,— гив.

Арзан уусн Санлнь

Ома цаһан зүркнь

Урудс гиҗ халад,

Эргд хар нүднь

Йораларн арвн хойр эргәд,

— Алдр Җаңһрин зәрлгәр морднав,

Эвтә Буурл Һалзн мөрим

Тохҗ өгтн! — гиҗ хәәкрв.

Күдр хар мөрчнь

Күүнә көврдгин дүңгә

Күрл мөңгн уудта

Хазаринь авад һарв.

Эңгин олн сәәдүдин күлгүдтә

Көк девән өвснд,

Киитн булгин уснд йовгсн

Буурл Һалзныг көтләд,

Өндр шар-цоохр бәәшңгиг зөв эргәд,

Хашр мөңгн үүднд авад ирв;

Болдын сәәһәр боһчад,

Төмрин сәәһәр тутад,

Шуһл мөңгн цулвраснь

Тәвн сәәни көвүдәр бәрүлгсн бәәдг;

Дег мөңгн делтр тальвад,

Дегц зурһан давхр тохм тальвад,

Дөш хар эмәл тальвад,

Ке шар-цоохр олнцгин захар

Келкә найн нәәмн һорькиг

Хорн шүүһәр эвклдүлн татв;

Зуран экн тал бээдг

Зун нәәмн хоңхинь зүүһәд ирв.

Хурдн бийән

Ялмн сәәхн ха талан хураһад,

Хурц бийән

Хойр нүдн талан харад,

Зурһан те чикән хәәчлҗ,

Өрмин иш сояһарн

Күрл мөңгн уудыг делнлһәд,

Саңнаһарн сар, нарнла наадад,

Саһг дөрвн туруһарн

Тер Бумбин орнд зөвлм болад,

Шуһл мөңгн дулврасн бәрсн

Тәвн сәәни көвүдиг

Иигән-тиигән сөң татад,

Дөчн йисн сара һаарт

Гүүхән санн бәәв.

Бульңһрин Догшн Хар Санлдан

Күнд һарта Саврнь босн,

Найн негн алд әәв балтан

Хәр һазрт кергтә зер-зев гиҗ өгв.

Дарунь Арслңгин Арг Улан Хоңһрнь

Далн негн алд билгин шар болд үлдән

Хәр һазрт кергтә болх зер-зев,

Барун таша деерән зүүҗ йов гиҗ

Санлдан босн өгв.

Дарунь баатр Гүзән Гүмбнь,

Бумбин орндан һатлгсн

Хар болд ханҗалан

Зүн бийдән хавчулҗ йов,

Хәр һазрт кергтә гиҗ келн

Санлдан босн өгв.

Һунн царин арсар һоллгсн,

Дөнн царин арсар девллҗ гүргсн,

Хорта моһан зо дуралһсн,

Махн болдар альхлгсн,

Төмр болдар товчлгсн,

Залу зандар ишлгсн,

Зала торһар салдрһлгсн

Әәрстин хар елдңгиг

Барун һарин альхнд

Шүүсн һартлнь бәрәд босв,

Хашр мөңгн үүдн тал

Миимин улан һосар

Булц-булц ишкәд һарв. —

Шарин зурһан миңһн

Арвн хойр бийәрн,

Йовгсн үүлән номин йосар күцәҗ

Алтн җола зөв эргүлҗ,

Алдр нойн Җаңһриннь

Шар-цоохр бәәшңгин

Хашр мөңгн үүднд ирҗ буух бол! — гиҗ

Бадмин сәәхн йөрәлән тальвб.

Хашр мөңгн үүдиг

Хәңкнүлҗ татад,

Тавн миңһн хоңхинь җиңнүлҗ татад,

Шуһл мөңгн цулвриг эвкҗ авад,

Миимин улан һосн

һинҗр мөңгн дөрәд күрхин чигт,

Терд мөңгн көвцг деер

Очн мет өсрәд тусв.

Өндр шар-цоохр бәәшңгиг зөв эргәд,

Олн сай алвтан эргәд,

Нарн суухин өмн өнцг тал һарад йовб.

Алдр нойн Җаңһрнь

Арвн хойр бодңган дахулад,

Бумбан далан көвәд бүүрлгсн

Бумбан цаһан хурлдан оч мөргүл кев

Мана Санл ямр хол һазрт одв гилтә гиҗ

Ардаснь Өл Маңхн Цаһан уулын

Ора деер һарч харв.

Бор уульш белд

Һанц торс гиҗ үзгдәд,

Уга болад, һарад одв.

Эгц һурвн сара һазрт гүүлгв.

Өмнәснь нарн-сар болгсн сәәхн бер

Иирн йисн күчн төгсгсн идәһән авад,

Мана ах ундасҗ, өлсҗ йовх гиҗ

Дуулн аашхнь үзгдв.

У сәәхн цееҗдән тоолад,

Ухан-юуһан туңһаһад,

Һазрин захд нанла

Һарлцгсн юн бәәх билә,

Лавта хорта бирмн чигн гиҗ санв.

Шидрдс гиһәд күрәд ирв.

— Ах нойн баав,

Идән, ундым бууҗ эдлит,— гиҗ дуудн эрв.

— Күүкн, бачм кергтә йовнав,

Хәрүдтән ирәд эдлсүв,— гив.

— Идән, ундым эс әдлв чигн,

Бууһад, һар күрәд мордхнтн,— гив,

Үкс гиһәд йовад һарв чигн:

—Идән, ундым эс эдлсн чамаг

Зүркнәнчн экнд хар болд хоңшаран

Орулад шимхлә, чи медхч! — гиҗ

Келәд, арднь орв.

Ке шар-цоохр олнцгин захар

Дуута долан миңһ дарад,

Дун уга нәәмн миңһ дарад зулв.

Өмн хойр көлән

Өдрә һазрт тальвад,

Хөөт хойр көлән

Хонга һазрт тальвад,

Өргәрн һазр шүргн гүүһәд,

Өвцүһәрн өргән дөңнн гүүһәд орксн,

Хамрин хойр нүкнәс һаргсн киид

һазрин өвсн эврән әгрәд,

Деернь һарсн тооснь

Оһтрһуд будн болад йовб.

Нег долан хонгт зулв;

Хойр долан хонгт бас чигн

Тер кевәр гүүлгв;

Һурвн долан хонгт чигн гүүлгв;

Долан долан дөчн йисн хонгт гүүлгв чигн,

Болд хар хоңшарнь

Бумбин найн нәәмн алд

Сүүлднь күрн алдад йовна.

Буурл Һалзнь гүн эвшән келн йовна: —

Үүнәс үлү гүүдг хурдн уга,

Эврә арһарн арһлҗ үзхнчн! — гив.

Арслңгин Арг Улан Хоңһрин өгсн

Далн негн алд

Билгин шар болд үлдиг суһ татад авб.

Буурльш ар сәәр деер сууһад чавчхларн,

Болд хар хоңшаринь

Тас тәәрәд цокн унһав.

Алтн җолаг хәрү эргүләд,

Махинь цәкүр-цәкүрәр утлад, тараһад хайв.

Мордад, элвг сәәхн хурдарнь

Эгц һурвн сара һазрт гүүлгв...

Өмнәснь нарн-сар болгсн сәәхн күүкн

Нәрхн хоңһр мөртә

Алтн җолаһан зев эргүлҗ ирәд,

Зүн дөрәднь мөргәд:

—Ах нойн баав, мендлий, золһий! — гив.

Ухан-юуһан туңһаһад,

«Эзн уга эрм цаһан теегт

Ду һархла, кел авад окх

Юмн болвза»,— гиһәд

һурв дәкҗ дуудтлнь,

Дун уга йовад,

Сүүлднь килһн шар болд үлдән суһлад:

— Күүкн, эл болхла, ээлән кел,

Дән болхла, дәәһән кел! — гив.

— Үчүкн түвин хаана күүкн биләв,

Эл седклин үндсәр йовлав,

Эңкр ах Санл,

Танд зөвән келхәр ирләв.

Ахим, Күчтә Күдр Заарин Зан Тәәҗ хаана

Нутгас элч ирәд, авч одад,

Тамд хайҗ орксн бәәнә.

Мана нутгин әәлдәч

Куңкән авһа келгсн билә:

«Нарн һарх тал бәәдг нутгта

Үзңгин үлдл, үйин һанц

Җаңһрас Күчтә нег элч маңһсин ор дарх,— гилә.

— Тер элчд эрт зөвән күргтн;

Залу бийәр йовхла, алад оркм догшн гинә,

Арагни бийәр йовҗ,

Алдл уга тер күчтә элчиг дахулҗ,

Күлг, бийинь амраҗ,

Идән, унд эдлүләд мордултн» гилә,— гиҗ

Аршан хар нульмсан цацн, ууляд келн бәәнә.

Үчүкн түвин хаани

Бумбан цаһан өргән өмн ирәд,

Хойр күлгән сөөһәд,

Хашр мөңгн үүднә

Хоңх җиңнүлҗ, татад орв.

Дүүвр хар арзин сүүр болад суув.

Хамг нутгарн хурад,

—Хәрин маңһсин ориг даргсн цагтан

Мана хан көвүг хәәрлҗ

Тәвүлҗ өгтн! — гиҗ

Уульн сөгдн эрв.

Зөв гиҗ келәд,

Өрүн ирәд, үдлә мордн гисн бийнь

Хойр долан хонгт бәәлһв.

Эдү-тедү болҗ бәәтл,

Буурл Һалзн күлг инцхәсн хөөн,

Машин улан хальң

Һарч ирәд мордв,

Бумбан цаһан өргәһинь зөв эргәд,

Нарн суух үзг темцәд, гүүлгәд һарв.

Хасн сумн мет хурдлад,

Долан долан

Дөчн йисн хонгт гүүлгәд одв.

Өмәрән хәләҗ урһсн

Өл Маңхн Цаһан уулын

Ора харһлдад ирв.

Уулын ора деер һарад ирв.

Буурлан сөөһәд,

Шуһл мөңгн цулвр суңһн чирәд,

Киитн хар нүдәрн

Дөрвн талан харв.

Нарн суухин өмн өнцг тал бәрүлсн

Күрл хар бәәшң асгсн һалын заль мет үзгдв.

— Эн Зан Тәәҗ хаана бәәшң мөн

Билтәл?— гиҗ дәкн нег харв.

Богд Җаңһрин бәәшңд орхнь дуту

Нег юмн уга болҗ шинҗлгдв.

Наад бийднь өргн Шартг далаг

Шар алтар шахн тагтлгсн болв

Нааран-цааран йовад,

Ухан-юуһан туңһан бәәһәд,

Буурл Һалзн деерән мордад,

Эрвлзгсн җораһарнь

Шар алтар шахн тагтлгсн

Тагтарнь гүүлгҗ һарад,

Күрл хар бәәшңгин өмн хатхата

Хар-цоохр тугин йозурт

Буурлыг сөөһәд буув.

Болдын сәәһәр боһчад,

Төмрин сәәһәр тушад,

Әәрстин хар елдңгиг

Ке шар-цоохр олнцгин захд хавчулв.

Үкс гиҗ алхлад,

Арвн дөрвн үүдинь ташр-ташр татад,

Алтн торлг бәәшңднь орад ирв.

Түмн цаһан бодңтаһан

Арзин сүүр болҗ бәәҗ.

Барун бийднь ирәд,

Тал дунднь суув.

Һазаһас күн ирв гиҗ

Медүлл уга бәәв.

Хәлән шинҗләд бәәхлә,

Алдр Җаңһрин арслңгудт орхнь

Үлү чиирг болад бәәв.

Долан хонгт

Арзин сүүрд сууҗ бәәһәд,

Әрүн цаһан мөңгн ширән өмн бийәр

Нааран-цааран хойр йовн,

Хавтхдан һаран дүрн бәәһәд, келн бәәнә: —

Эзн Җаңһр танд кел гилә:

'Эл болхнь, ээлән кел,

Дән болхнь, дәәһән кел.

Эл болхла, тәвн җилә татлһ,

Миңһн нег җилә алв өгч,

Оруд нутг болтха гилә,

Дән болад бәәнәв гихлә,

Хар-цоохр тугинь шуучҗ хавтхлад,

Нәәмн түмн хар һалзн агтынь

Нанд күргҗ ир» гисн зәрлгтә биләв,— гив.

Зүн бий ахлҗ суусн

Одн Цаһан гидг баатр,

Бийән ораҗ бүслҗ суусн

Хар болд ханҗалыг суһ татад:

—Үүнәс иим үг соңсхин орнд

Худрнав!— гиҗ келн босв.

Зан Тәәҗ хан:

— Маңһдур чи чигн

Мини зарцд йовад,

Күүнд әдү дүңгә үг келхч:

Хан күүнә элч эн,

Хәрнь амн сән

Үгинь соңстн!— гив.

Одн Цаһан хәрү

Ормдан сууһад:

-Җаңһрад Арслңгин Арг Улан Хоңһр

Гидг баатр бәәнә гилә,

Нанд орхнь ямр күчтә тер?— гив.

—Һозагсн сокньг, Арг Улан Хоңһрла

Бийән дүңцүлдг

Юн гидг күмбч?

Терчн Бум хөөнд довтлгсн

Бумбин улан чон мет,

Түмн хөөнд довтлгсн

Түүкә улан чон мет мөн.

Дегц бум җид чичв гиҗ,

Һанц көлән дәәвлдг уга болдг;

Хәрүд цергин ард,

Йовуд цергин өмн йовдг,

Далн негн бум цергнн

Өңгвч болдг юмн.

Түүнлә бийән дүңцүлдг

Эргү юмнвч? — гиһәд һуян ташад,

Һолһаһан хаһртл инәв.

Барун талас

Күчтә һунн

Хар бодң келв:

— Җаңһрин нутгт

Күнд Һарта Савр гидг Баатр бәәнә гидг,

Нанд орхнь ямаран тер?— гив.

Бульңһрин Догшн Хар Санл

Барун тал хәлән, инәһәд келв: —

Хәәмнь!

Сарва баһ наснднь

Сән болх гиҗ

Сай өркәр авгсн

Күрң Һалзн күлгтә

Күмни начн

Күнд һарта Саврла

Бийән дүңцүләд бәәдг

Әргү чамд юн гихв! — гив.

Бас дарунь зүн талас

Одн Харһа гидг баатр сурв:

— Җаңһрин Догшн Хар Санл

Гидг баатр бәәнә гилә.

Тер нанд орхнь ямаран?— гив.

— Ха-ха!— гиҗ инән,—

Хәәмнр минь!

Мини келсәр болхла,

Танд ик чидвр болх билә:

Үүнәс һарад, хар-цоохр тугитн

Шу татад, хавтхлад,

Найн һолын экнь шуура хазгсн

Нәәмн җова адунастн

Нәәмн түмн хар һалзн агтыг авч һархла,

Ардасм сай күцҗ мордад ирхлә,

Түрүн салҗ ирситн цокад,

Цокҗ унһаһад һанзһлхла,

Бульңһрин Догшн Хар Санл гиҗ

Тер цагт медтн! — гив.

Дегц түмн цаһан бодң

Энд-тендәснь үүмлдәд дәврсн бийинь,

Гүзән Гүмбин өгсн хар болд ханҗалыг

Суһ татҗ авад хадрлдв;

Үклдҗ бәәһәд, үкс гиһәд,

Арвн дөрвн үүдиг татн һарад,

Хар-цоохр тугинь шуучҗ авад,

Хавтхлад, Буурл һалзнарн

Шар алтн тагтарнь гүүлгҗ һарад,

Найн һолыннь экнь шуура хазгсн

Нәәмн җова адунаснь

Нәәмн түмн хар һалзн агтыг

Нарн һарх үзгән темцүләд,

Элдәд һарв.

Ке шар-цоохр олнцгин захар

Дуута долан миңһ дарад,

Дун уга нәәмн миңһ дарад,

Эңгин мөрн нег эргтл,

Эвтә сәәхн Буурл

Дола-нәәм эргәд,

Нег чигн юм салһл уга йовна.

Агт тооснасн үргн гүүһәд,

Тоормасн җигшн гүүһәд,

Ишкәд одгсн һазрнь

Ик зам хаалһ болад,

Дел, сүүләснь биив, ятһин дун һарад,

Деернь һарсн тооснь

Оһтрһуд күрн цуунглад,

Тер маңһсин ориг

Таг дарад йовна.

Зан Тәәҗ хан,

Уулын чинән оһтр шар-цоохран тохулад,

Түмн бодңган сай күцгсн церггәһән

Дахулад мордв.

Өдриг өдр гил уга,

Сөөг сө гил уга гүүлгәд,

Долан долан

Дөчн йнсн хонгт гүүлгәд,

Һал үдин алднд дегц күцәд ирв.

Одн Цаһан баатр

Зан Тәәҗ хаана

Зүн дөрәднь мөргн келв:

— Тавгинтн шүүснд күртҗ йовлав,

Көлстә хувцитн өмсҗ йовлав;

Эдү дүңгә үүлд

Би түрүлҗ һар күрнов! — гиһәд

Әәв балтан суһлад,

Заяни хурдн Хоңһрарн

Тасрад һарад ирв.

Санл үзҗ таняд йовтл,

Босн ишклн цокв.

Ар далднь шахн төдглгсн

Далн хойр хар болд төдгиг тас цокад,

Хар махнднь әәв балт шигдәд,

Дөрвн хонгт Буурл Һалзн деернь

Ухан уга йовулв.

Ардаснь шүүрәд авн гив чигн,

Аальта Буурл бәргдл уга йовад,

Арһта Санлан сергәһәд авб.

Алтн җолаһан деегшән авад,

Алдр богдыннь сәкүснд зальврн,

Әәв балтан авад әргҗ ирәд,

Одн Цаһаниг цокад,

Хаңһа нәәмн сееринь мөлт цокад,

Күдр хар хавсинь кү цокад,

Таңһл билгинь таслад,

Тавн ухаһинь тараһад,

Эргд хар нүднәнь җитх тасрулад,

Элвг сәәхн хоңһр мөрнәннь

Дел теврүләд оркв.

Алс улван хормаһаснь шүүрәд,

Эмәлин бүүрг деер кем дарад,

Дөш болгсн сәәр деернь

Дөрвн хар савринь

Тадсл болһҗ күләд һанзһлв;

Хурдн хоңһриннь эмәлинь

Элкн дорнь орулад,

Агт дотран авад, кеәһәд һарв.

Эгц һурвн сара һазрт көөлдәд,

Одн Харһа баатр күцәд ирв.

Ар дан хәлән: —

Өмннь цокулад

Үкн гисн биләв,— гиҗ санад,

Эрглдҗ йовад,

Эвтә Буурларн дәврүләд цокҗ унһаһад,

Мөринь агт дундан орулад һарв.

Зан Тәәҗ хая бийнь уурлад,

Уулын чинән оһтр шар-цоохрарн дәврәд ирәд,

Буурлын найн нәәмн алд

Бумбин сәәхн сүүләснь шүүрад авб.

Сай күцгсн церг дундан

Авад, үңгиг бәртн гиһәд, шивәд оркв,

Санлын ардаснь

Тавн миңһн җид дегц чичв.

Буурльш омрунд

Бас тавн миңһн җид дегц шигдж.

Санл, адг арань зууньрад,

Арвн хойр сүрәнь

Амн өөднь деврәд,

Алдр Җаңһрин ура дуудад

Хәәкргсн дуунд,

Халуч Буурл һалзн

Доргшан түмн нәәмн миңһ

Бухн цегләд,

Деегшән түмн нәәмн миңһ

Бухн цегләд окснд,

Омрунд бәәсн тавн миңһн җид

Дегц хуһрад унв.

Санлын ар далд шигдсн

Тавн миңһн җид бас унв.

Эвтә сәәхн Буурларн

Агтан көөһәд һарв.

Арднь: «Күчтә хаана әлч гидг

Мен кевтә болна»,— гиҗ

Хәлән шинҗләд үлдцхәв.

һаң халун, салькн ик болад,

Амнднь уух усн олдл уга,

Буурл һалзнь

Керлкәднь өөкн уга болад,

Кемлкәднь чимгн ута болад,

Дөрвн келән цахлад,

Беткин түңг үмкәд киисв.

Бун киисәд,

Аршан хар нульмсан цацад,

Дөрвн хар савринь теврн,

Уульн келн бәәнә:

—Ара харһулх өвсн уга,

Ам зәәлх усн уга һазрт,

Аһу ик дәәсн дунд намаг

һанц бийим хайдгчн юмб?

Цок һанц һатлһн

Цоклһна Цаһан уул хойрт

Күргәд хайхнчн!

Икәр тәвхнь —

Өдрә һазр биший,

Баһар тәвхнь —

Үдә һазр биший! — гиҗ

Уйдн, уульхн келв.

Зурһан тө чикән хәәчләд:

— Наар, деер минь морд! — гив.

Мордад, орүн нарнла һарад,

Асхн нарнла

Цоклһна Цаһан уулын белд ирәд,

Буурл дөрвн көлән цахлад киисв.

Уулын беләр

Нәәмн түмн хар һалзн агтан

Тальвад окв.

Һанзһдан бәәсн

Одн Цаһаниг шивҗ оркад,

Буурлан үүрәд,

Уулын ора деер һарад,

Уулын хавчгт дүрчкәд,

Хәрү һарад дәәнлә халдв;

Долан хонгт халдад оркв.

Күүкн цаһан мирдән

Күзүнәсн авад,

Маңна деерән тәвәд,

Нарн һарх үзгән хәләһәд,

Аршан хар нульмсан цацн,

Алдр нойн богдан дуудн уульв.

"Байн Күңкән Алтн Цееҗнь

Ода күртл юңгад эс аңхрдгв?»—гиһәд

Бас уульв.

Богд Җаңһрин өргә дунд

Буйнта Күңкән Алтн Цееҗнь

Дуңһра күцгсн бодңгуд дунднь

Дуудн, соңсхн келн бәәнә: —

Хәр һазрт һарсн

Аля бирмнтн һазрин захд ирәд,

Әм арһлҗ бәәнә,— гив.

Тер үгинь соңсад,

Амр сәәхн җирһл болҗ бәәгсн

Шарин зурһан миңһн

Арвн хойр баатрнь хәрглдҗ һарад,

Күлгүдән тохлдв.

Богд Җаңһрин Бумбан арнзл

Зеердинь Бас тохв.

Баатр Бумбин шар-цоохр туган авад,

Өмн бийднь Бор Маңна мордв.

Алдр Җаңһрнь

Арнзл Зеердән көлгләд һархла,

Арднь шарнн зурһан миңһн

Арвн хойр баатрнь дегц дахв.

Элвг сәәхн хурдарнь һарад йовхла,

Күүкн Күрң һалзнта

Күнд һарта Савр

Күрңгиннь җолад күч күрч ядад,

Көндлңнҗ ирәд,

Җаңһрия зүн дөрәднь мөргн:

— Цоклһна Цаһан уул күртл,

Урлда тәвйә,— гив.

«Зөв!» гиснд

Күрл мөңгн дөрә

Көндрхин чигт

Күрң һалзн тасрха

Тавн берә һазрт өмн һарад одв.

Нәрхн улан тоосн

Оһтрһуд хадад

Аашгсиг Санл нойн үзв.

— Минь эн

Күнд һарта Саврин Күрңгин тоосн!— гиҗ таняд,

Келҗ бәәнә:

— Дәәһән дарад хәрхләрн,

Арзин сүүрд,

Цоклһна Цаһан уулын белд

Әм арһлҗ бәәгсн бийичн

Би түрүлҗ күрч һанцар авлав гиҗ,

Нанд өлкәдх бишв эн,- гиҗ санад,

Буурлан һарһҗ авад,

Дәәнд орв.

Тавн миңһн маңһсин толһа

Ташр-ташр цокад, өсргәд йовна.

Күнд Һарта Савр

Күрң һалзнарн күрәд ирв. —

Санл минь, наар!

Ү-хәәһән һарһий,

Цаадк хөөнчн хааран одх болһнач?

Хойр иньг баатр

Күлгүдәсн бууһад, теврлдн уульв.

Тиигҗ бәәтл,

Шарин зурһан миңһн

Арвн хойр бийәрн шаргҗ ирәд,

Сай күцгсн цергиг дәврәд орв.

Эгц долан долан

Дөчн йисн хонгт бәәр болад,

Түмн цаһан бодңгинь

Тус-тустнь күләд оркв.

Алдр нойн Җаңһр

Арман татҗ авад,

Сай күцгсн церг дундан йовсн

Зан Тәәҗ хаана бийинь дәврәд,

Армдад, шарин зурһан миңһн

Арвн хойр дундан авад ирв.

Күнд Һарта Саврнь

Күрңгәрн ирәд,

Барун халхднь

Бамбин улан тамһ дарад,

Миңһн нег җилә алв өгх болһад,

Җаңһрин көлд һурв мөргүләд,

Андһаринь авб.

— Үүнәсн хәрәд,

Үчүкн түвин хан көвүг

Эрк биш тәв! — гиҗ закв.

Элвг шарин зурһан миңһн

Арвн хойр бийәрн шаргҗ мордад,

Бумбин оран темцәд,

Өдриг өдр гил уга,

Сөөг сө гил уга йовад,

Өндр шар-цоохр бәәшңгин

Хашр мөңгн үүднд ирҗ буув.

Алдр нойн Җаңһрнь

Арвн хойр сәәнәр дөңнүлҗ,

Алтн бәәшң дундан,

Дөчн дөрвн көлтә

Дүүвр мөңгн ширә деер

Дүүрң һарх арвн тавна сар мет

Мандлн суув.

Эмнг гүүдин үсн

Элвг арзин сүүр болад,

Өмнкәсн үлү,