ХАЛЬМГ БААТРЛИГ ДУУЛВР

Байн Күңкән Алтн Цееҗ

Эзн богддан,

Эңгин сәәдүдтәднь медүлн бәәнә:

- Дуутхулын ач,

Дуутын көвүн гинә,

Һумб Цаһан нойна эркн бодң гинә

Зун орнд зөрмгәрн һатлгсн,

Зурһан орнд баатр чииргәрн һатлгсн гинә:

Эдү дүңгә арслңла

Эңгин зурһан миңһн

Арвн хойр бийәрн эс бәрлдхлә,

Алдрад одх, - гисн суудг.

Талван сәәхн ташуд,

Киитн булгин уснд,

Көк девән өвснд

Тав болҗ йовсн зурһан миңһн

Арвн хойр күлгүдиг көөҗ ирәд,

Шатр болсн

Шар-цоохр бәәшңгин өөр

Тус-тустнь тохад,

Шуһл мөңгн цулвраснь

Тәвәд сәәни көвүдәр бәрүлгсн бәәдг.

Таңсг богд Җаңһрин

Тав болсн Зеерднь

Сәәхн талан хураһад,

Хурдн бийән

Көл талан хураһад,

Хурц бийән

Хойр нүдн талан хураһад,

Күрл мөңгн уудан

Балвртлнь кемләд,

Шуһл мөңгн цулврасн бәрҗ бәәсн

Тәвн сәәни көвүдиг

Иигән-тиигән сөңгчәд,

Саңнаһарн сар, нарнла наадад,

Саһг дөрвн туруһарн

Тер Бумбин орнд зөвлм болад,

Эңгин олн бодңгудын күлгүдтә бәәв.

Шарин зурһан миңһн

Арвн хойр бийәрн

Шар-цоохр бәәшңгин

Хашр мөңгн үүдинь хәңкнүлҗ һарад,

Күрл мөңгн дөрәд күрн,

Төрд мөңгн көвцг деер

Очн мет өсрәд тусцхав;

Бум күцсн бурхнаһан эргәд,

Бумбин орнань амһулң эрәд,

Эрднь сәәхн йөрәлән тәвәд,

Эңгин зурһан миңһн

Арвн хойр бийәрн шаргад һарв.

Дугтудан бәәхләрн,

Долвң сарин өңгтә,

Дугтуһаснь һарһхла,

Долан нарни герлтә туган авад,

Догшн Шоңхр гигч баатрнь

Зурһан миңһн

Арвн хойр арслңган

Ардан дахулад йовб.

Күнд һарта Саврин

Күүкн Күрң Һалзнь

Зурһан миңһн

Арвн хойр күлгүдин дунднь

Амндан күч өгл уга,

Очн мет өсрәд йовб.

Эзн нойн Җаңһртан келн йовна:

- Эн Моңхлаг күцтл,

Урлда тәвий, - гиҗ йовна.

Ке гисн зәрлгт

Тахин үзүр таш гив,

Туруни үзүр торс гив,

Тав болсн Күрң Һалзн

Тавн берә һазр өсрәд тусв.

Түүнә дарунь

Бульңһрин көвүн Догшн Хар Санлын

Хурдн Буурл һарад одв.

Элвг сәәхн хурдарн

Эн олн баатрмудын күлгүд хурдлад одв.

Һаргсн тоосн

Манргсн ик будн болад одв.

Күүкн Күрңтә

Күнд Һарта Савр

Аля Моңхлаг күцҗ, бараһинь авад ирв.

Түмн нәәмн миңһн агтынь,

Төрүн юм салһл уга,

Хуран элдҗ йовна.

Ардан йовсн күчтә арслңгиг үзәд,

Аля Моңхла адуһан эргҗ хамад,

Күнд Һарта Савр

Күлән шинҗлҗ йовна.

«Күчтә Күрңгин тоосн билтәл,

Күмни начн Савр билтәл,

Эн бид хойр

Ода харһх цаг болв билтәл», - гиҗ йовтл,

Күн ямр чиирг болв чигн,

Мөрн деер торһдг уга,

Күмни начн Савр

Найн негн алд әәв балтарн

Күрңгин шүрүһәр ирҗ цокн йовна.

Аальтахн Моңхлань

Альвн сәәхн күлгин альвар цокулад уга

Арднь орҗ йовна.

Алдн цокад өңгрсн бийинь

Кивр хар саадгарн хаһад,

Далын далн хойр төдгиг тас цокад,

Зо мах ивтәд,

Зүркни экнд шигдәд одв.

Бурхн цаһан цееҗнь

Будн болад,

Балһ-балһ цусан асхн бөөлҗәд,

Бор уулын бел темцәд,

Күрң Һалзнар һарад одв.

Дәкн дола хонсн хөөн

Буурл Һалзнь шүрүн сәәхн хурдар

Бульңһрин Догшн Хар Санл

Күцәд ирв.

Кесгәс нааран һарһад уга

Киитн хар шоран авад,

Күчтә Моңхлаг дәврәд,

Хатхад оркгсн цагт

Күлг сәәни арһан

Киитн шориг хуһчад һарад одв.

Аля Моңхла

Алтн җолаһан эргүләд,

Әәв балтан суһ татҗ авад,

Догшн Хар Санлыг цокад,

Хаңһа нәәмн сееринь мөлтлн цокад,

Күдр хар хавсинь

Кү цокад орксн,

Таңһл билгнь тасрад,

Элвг сәәхн Буурлыннь күзү теврәд,

Эзн уга эрм цаһан көдә темцәд,

Эрвлзгсн хурдарнь һарч йовна.

Эңгин олн бодңгуднь

Эзн нойн Җаңһртаһан шаргад ирв.

Ар Бумбин орнь ура дуудад,

Аля Моңхлаг дәврәд одв.

- Дордын орна зүүдн болсн,

Деедин орна күсл болсн,

Буута Җаңһр минь!

Бәр гисичнь бәрдг эс билүв?

Базһ гисичнь базһдг эс билүв?

Эн Аля Моңхлад һар күрх

Зака хәәрлич!-гиҗ

Арслңгин Арг Улан Хоңһр келҗ йовна.

Ке гисн цагт

Һунн царин арсар һоллгсн,

Дөнн царин арсар девллгсн,

Хорта моһан зо һарһҗ гүргсн,

Махн болдар төдглгсн,

Зала торһар салдрһлгсн,

Залу зандар ишлгсн

Әәрстин хар елдңгәр

Толһа өөднь дарад одв.

Оцл Көк Һалзнь

Амндан күч өгл уга һарад одв.

Алтн җолаһан хәрү эргүлҗ ирәд,

Дотад бийдән хадһлгсн

Дольңһр хар болдан суһ татад,

Давсгин экәр

Дола-нәәм дарад одв.

Дуутхулын ач,

Дуутын көвүн Аля Моңхла

Альвн сәәхн күлгин

Арһар эргҗ һарад,

Базг Улан Хоңһриг дахн,

Эвтә хойр мөрни шүрүһәр

Эрглцҗ бәәһәд,

Дөш зооһан дәврүллдәд,

Дүүвр хар үлдәр дарлдад,

Арнзл хойр күлгин оңһн дел теврлдәд,

Әмни хар цусан асхлцад,

Авлцҗ ядлцад йовб.

Эн хойр баатр

Элвг долан хонгтан

Нег-негән дарҗ ядлцад,

Ааһ-ааһ цусан асхлцад,

Атх-атх махан тасллцад йовб.

Арднь йовгсн эзн Җаңһриннь

Арвн хойр сүрәнь

Амн талнь деврәд,

Арвн цаһан хурһнь

Альхн талнь үүмлзәд,

Эргд хар нүднь

Йораларн арвн хойр эргәд,

Келн йовна:

- Көдәһин көк һалзн чон минь эс билү чи,

Күмни начн Хоңһр минь эс билү чи,

Ар Бумбин орндан

Арслң чиирг эс билү чи,

Зурһан орнд бөкәрн һатлгсн эс билү чи,

Зун орнд зөрмгәрн алдршгсн эс билү чи,

Ода күртл яһснчн энв? – гиһәд

Магтал тәвәд йовб.

Арг Улан Хоңһрнь

Арслңгин сәәхн Көк Һалзндан келн йовна:

- Эвин сәәнәр эргич,

Элвг сәәнәр күцич,

Алдш угаһар шүүрүлич,

Әмн тустан хадһлгсн

Алтн бәәрин шар-цоохр армим күргич!

Эс авдм болхла,

Эзн Җаңһран үзл уга,

Эн Бумбин орнд күрл уга,

Базг Улан Хоңһр нерән алдсув! – гиҗ

Аралдҗ йовна.

Эрвлзгсн Көкнь

Аля Моңхла деер

Элкдәд киисәд өгв.

Арг Улан Хоңһрнь

Нег көләрн торв мөңгн көвцг ишкәд,

Оңһн делинь ишкәд,

Алтн бәәрин шар-цоохр армарн

Аля Моңхлаг өргәд,

Арслң сәәхн күлгтәһинь авад,

Шарин зурһан миңһн

Арвн хойр баатрмудтан хаяд өгв.

Сарвлзгч дөрвн мөчинь

Сәәр деернь тееглүлҗ күләд,

Арслң сәәхн күлгиннь

Ар сәәр деернь һанзһлад авб.

Көндлң Цаһан уулын

Көңглд кевтгсн

Күнд һарта Савр Санл хойрт

Эминнь сәәһинь өгч,

Аршан билгин хуран орулҗ,

Эдгәҗ авад,

Нег түмн нәәмн миңһн

Цусн зеерд агтан тууһад,

Аля Моңхлаг авад,

Ар Бумбин орндан

Зурһан миңһн

Арвн хойр бийәрн шаргҗ ирәд,

Алтн шар бәәшңгин хашр мөңгн үүднд

Хәрглдҗ бууһад,

Түлкҗ, түмн нәәмн миңһин хоңх

җиңнүләд,

Татҗ, тавн миңһн хоңх җиңнүләд орад ирв.

Алдр Җаңһрнь

Алтн ширә деерән сууҗ аңхрад:

- Аля Моңхлаг орултн!- гиҗ зәрлг болв.

Күлә - юминь тәәләд,

Көл-һаринь сулдхад оркхла,

Күчтә баатр Аля Моңхла

Арслң, бодңгудын

Арвинь алхад,

Тавинь ташад,

Барун бийинь ахлҗ суугсн

Байн Күңкән Алтн Цееҗин дару суув.

Арз, хорзин сүүр болад,

Амнь халад ирсн цагт

Күмни начн Күнд Һарта Саврнь босҗ,

Көөрк Моңхлаг ташад,

Бумбин орнаннь тамһ тәвәд,

- Алдр Җаңһрин алвт кеҗ,

Җил болһн алван авч

Ирҗ йов,- гиһәд хәрүлв.

Арднь арслң сәәхн бодңгуд

Эмнг гүүдин үсн

Элвг арзин сүүрд,

Алдр Җаңһрин хормад багтад,