ХАЛЬМГ БААТРЛИГ ДУУЛВР

Эн олн бурхдын шаҗн делгрх цагт Һаргсн,

Тәк Зула хаани үлдл,

Таңсг Бумб хаани ач,

Үзң алдр хаани көвүн

Үйин өнчн ҖанҺр билә.

Эркн хөмөстәдән,

Догшн маңҺст нутган дәәлүлҗ,

Өнчн бийәр үлдгсн,

Һун оргч насндан,

Арнзл Зеердниннь үрә цагт,

Көл өргҗ мордгсн,

Һурвн ик бәәрин ам эвдгсн,

Һульҗң ик маңҺс хааг номдан орулсн,

Дөн оргч насндан

Дөрвн ик бәәрин ам эвдҗ,

Дөрдң ик шар маңҺс хааг номдан орулсн,

Эркн тавн настадан

Тәкин тавн шулм хааг

Кел бәрҗ, номдан орулсн,

Тер тавн наста цагтан

Бөк Мөңгн ШигшрҺд бәргдҗ,

Олзлгдгсн болдг мөн.

ЗурҺа оргч насндан

ЗурҺан бәәрин ам эвдҗ,

Зун җидин үзүр хуҺлҗ,

Зург болсн бәәшңтә

Күңкән Алтн Цееҗиг орулҗ,

Әңгин олн баатрмудтан

Баруни ахлач болҺгсн мөн.

Долатадан дордын долан ориг дорацулҗ,

Дута ҖанҺр нерән дуудулгсн.

Арнзл Зеердиннь хурдн цагт,

Алтн бәәрин шар-цоохр арминнь хурц цагт,

Эврә бийннь баҺ дүүвр цагтан

Түвин дөрвн хаани күүкд Һолад,

Төвшүн дөчн йисн нойни күүкд Һолад,

Нарн Һарх үд хойран хоорнд бәәдг

Ном Төгс хаани күүк залгсн болдг.

Күлгүдин хурдн хамгиг цуглулгсн,

Арслңгудын чиирг хамгиг цуглулгсн,

Дөрвн талан

Дөчн хаани нутг номдан орулсн,

Үкл уга мөңкин орта,

Үрглҗд хөрн тавн насни дүрәр бәәдг,

Үвл уга хаврин кевәр,

Зун уга намрар,

Даарх киитн угаҺар,

Халх халун угаҺар,

Сер-сер гисн салькта,

Бүр-бүр гисн хурта

Бумбин орн болна.

Таңсг богдын

Тавн сай алвтнь

Тавн сара Һазрт

Әрә багтмар бүүрлгсн бәәдг.

Өл Маңхн ЦаҺан уулнь

Һазр теңгр хойрин киисн болад,

Өрүн Һарх нарни көл дор

МаңхаҺад бәәдг гинә.

Өргн Шартг гидг далань

Өрү сөрү хойр урсхулта,

Өңгтә бадмин герл Һарад бәәдг гинә.

Эзн ҖанҺр эврән бийнь уудг

Киитн хар Домб Һолнь

Үвл зун уга урсхулта,

Үрглҗ Һадр эргән балвлн

Бульглсн бәәдг.

Шатр болсн бумблвнь эврән босгсн,

Шарин дөрвн төрән Һар деерән авгсн,

Шар нарн доркан эзлгсн,

Эзн нойн гих нерән

Ик хол Һазрт тархагсн бәәдг.

Эркн Бумбин цаҺан өргә дотран,

Шарин зурҺан миңҺн

Арвн хойр баатрнь

СууҺад күүндгсн үгнь эн:

- Эзн нойн ҖанҺртан

Эн нарн дор уга

Бәәшң бәрүлий! – гисн,

Дөрвн түвиннь

Дөчн хойр хааҺан цуглулҗ ирәд,

- Ямр дүңгә Һазрт бәрий, - гиҗ зөвчлҗ күүндгсн.

- Нарн Һарх ар бий тал,

Һәрвд ик шилин омрун тал,

Арта арвн хойр далан цутхлңд,

Бумб дала гидг далан көвәд,

Өл Маңхн ЦаҺан уулын

Барун өргн дор,

Талван цаҺан ташуд,

Тавн зун Һалвр зандн уласнь сүүдр

Дахулый, - гиҗ күүндгсн болна.

Дөрвн түвин дөчн хойр хань

Эркн шарин зурҺан миңҺн арвн хойр

Урчудан дахулҗ ирәд,

Сарин сәәҺинь сәкәд,

Өдрин сәәҺинь ончлад,

Шурар девсүр тәвәд,

Сувсар термләд,

Ар бийнь

Арслңгин соя ҺарҺн

Шахн термлгсн,

Өмн бийнь

Өл буҺин сояҺар

Шахн термлгсн бәәнә.

Иргсн йирн йисн җилә юмиг

Тууҗ келдг,

Ирәд уга йирн йисн җилә юмиг

Тааҗ меддг

Байн Күңкән Алтн Цееҗнь

Күңкнҗ келҗ бәәнә.

- ОҺтрҺуд күртәгд бәәрхлә,

Ик дурн болх.

Эзн нойн ҖанҺрт

Сән болх уга.

ОҺтурҺуҺас Һуру дутуҺар

Бәртн, - гиҗ бәәнә.

Шарин зурҺан миңҺн

Арвн хойр урчуднь

Шагтан күрәд ээрлдәд,

Тал дундаҺурнь татурдад,

Тавн ик шана ҺарҺад,

Һарх талк бийинь

Һаҗг шиләр өңглгсн,

Орх талк бийинь

Усн шиләр өңглгсн,

Ар бийәрнь үвлзгсн улс

Әәрг, кимрәр Һарх гиҗ

Алг буҺин арсар өңглгсн,

Өмн бийәрнь үвлзгсн күмн

Өөкн, тосар Һарх гиҺәд

Өл буҺин арсар өңлглгсн,

Һазад дөрвн өнцгинь

Һал шиләр нүдлгсн,

Дотад дөрвн өнцгинь

Догшн болдар товчлгсн,

Дута ҖанҺрин арвн давхр,

Йисн өңг алтн Торлг бәәшң

Дөрвн талан

Дөчн йисн җилә хортн, дәәсиг

Дарн, талван дүңгәҺәд бәәв.

Дугту дотран бәәхләрн,

Долвң сарин герлтә,

ДугтуҺасн Һархларн,

Долан нарни герлтә

Алтн бәәрин шар-цоохр тугиг

Өмн бийднь хатхгсн бәәдг.

Тер бөкнән эзлгсн

Эзн ҖанҺрнь

Дөчн дөрвн көлтә

ДүңгҺр сәәхн ширә деерән,

Дүүрң Һарсн арвн тавни сар мет

Мандлҗ суудг болна.

Арвн зурҺата

АҺ Шавдлыннь

Шар болд хәәчәр хәәчлҗ,

Эңгин олн сәәни хатар уюлгсн,

Хар торҺн лавшган

Ханцн уга сул көдрәд,

Харадан җивр сахлан илн,

Эңгин олн бодңгудтан,

Төр шаҗн хойран

Зәрлг болад суудг болна.

Арнзл Зеердин хурдн цагт,

Алтн бәәрин шар-цоохр армин хурц цагт,

Эврә бийиннь баҺ дүүвр цагт

Түвин дөрвн хаани

Дөчн йисн нутгин күүкд Һолад,

Нарн үд хойран хоорнд бәәдг

Ном Төгс хаани күүк

Арвн зурҺата аҺ Шавдлыг

Авч иргсн, ямр дүрәр бәәнә гихлә,

Цааран хәләхнь –

Цаад далан җирмәгс тоолгдм,

Нааран хәләхнь –

Наад далан җирмәгс тоолгдм,

Цуснас улан халхта,

Цаснас цаҺан саңната,

Урн ээҗин ишкгсн,

Олн хатд зөвчлҗ уйгсн

Цастын цаҺан халвңгиг

Зүн цох деерән тальвн суудг болна.

Сол солван үсиг

Халхин герл дахулгсн,

Хаар торҺн шиврлгнь

Халхинь дахн Һаңхад,

Торм темәни хорҺсн чигә

Толь мөңгн сиикнь

Гүмб чикни ашкинь дүүҗләд,

Гүрә талнь герл Һарад бәәдг болна.

Йирн негн чивчҺстә

Ендр мөңгн хууран авад татхла,

Хулсн дунд өндглсн

Хунын дун Һарад,

Нур дунд өндглсн

НуҺсни дун Һарад,

Арвн хойр айсар

Чашкурдад одв.

Энүг алдл уга дахдгнь

Кемб гихнь –

Эзн богд ҖанҺрин

Эркн сән сөңч,

Эрк Тугин көвүн

Орчлңгин Сәәхн Миңъян болдг болна.

Барун бийинь ахлҗ суудгнь –

Иргсн йирн йисн җилә юмиг

Тууҗҗ келдг,

Ирәд уга йирн йисн җилә юмиг

Тааҗ меддг

Байн Күңкән Алтн Цееҗ,

Далн хаани нутгин төр шаҗн хойриг

Һар деерән бәрәд,

Ямр ик берк зарҺ ирв гиҗ

Түдл уга хаҺлад,

Хаар торҺн дөрвлҗн деер суудг гинә.

Зүн бийинь ахлдгнь –

Төвшүн Ширкгин ач гинә,

Бөк Мөңгн ШигшрҺин ууҺин көвүн гинә,

Шилтә Зандн Герл хатни

Эркн хөрн хойр настаднь Һарсн

Арслңгин Арг Улан ХоңҺр гинә.

Хәр цаҺан далан хамхчҗ,

Хамг бийән күүчҗ,

Далн хаани нутг

ДаңҺар орулҗ өгсн гинә.

ХоңҺрин дару суудгнь –

Тавлад суухларн,

Тәвн хойр күүкни зәәд суудг,

ТәкиҺәд суухларн,

Хөрн тавн күүни зәәд суудг,

Баатр Бумбин орндан

Киитн хар шорарн нер Һатлгсн,

Заани тавг хәәсн хар күлгтә

Гүзән Гүмб гидг баатрнь

МиңҺн нег җилә

Төр шаҗн хойриг

Булалдҗ келн суудг.

Күңкән дару суудгнь –

Сай өркәр авсн

Күүкн күрң Һалзнта,

Найн негн алд

Хәәв балтнь ээмәснь хөөҺдг уга,

Залу ямр чиирг болв гиҗ

Мөрн деер күүкн торҺдг уга,

Күмни начн

Күнд Һарта Савр болна.

Зүн тал Һурвдгчнь –

Буйн төгс ааван

Көвүн уга хаяд,

Бурхн сәәхн ээҗән

Буй уга хаяд,

Бум өрк алвтан

Ной уга окад,

Арвн нәәмтә

Әңгр улан хатан

Һанц бийинь хаяд,

Буурл Һалзнарн ирҗ

Эзн богдыг дахгсн

БульңҺрин көвүн

Догшн Хар Санл болна.

Эдү мет баатрмуднь

Эңгин олн сәәдүдтәҺән

Эңдән долан дуңҺра күцәд суудг.

Цал буурл сахлта

ЦаҺан өвгд нег дуңҺра күцәд,

Элҗг улан эмгд нег дуңҺра күцәд,

Цууда цаҺан берәд нег дуңҺра күцәд,

Цусн улан күүкд нег дуңҺра күцәд,

Эмнг гүүдин үсн,

Элвг арзин сүүр болад суудг гинә.

Эркн Шарин зурҺан миңҺн

Арвн хойр баатрнь

Ома цаҺан амснь

Урудс гиҗ халад ирв.

Энд-тендән хәлән күүндхләрн:

- Манла хальддг орн угав,

Дәәлх дәәсн кезә учрхв,

Гөрәлх гөрәсн кезә учрхв, - гиҗ,

Татлдҗ, шүүрлдҗ суудг болна.